ابطال معامله یا ابطال قرارداد

تعریف معامله

معامله زمانی ایجاد می شود که دو یا چند نفر با هم توافق به انتقال مال یا انجام عملی کنند و در ازای مال یا عمل موضوع معامله پولی پرداخت شود.

هر معامله دارای شرایط عمومی است که توسط قانونگذار تعیین شده است ولی طرفین می توانند علاوه بر این شرایط، شرایط خصوصی را هم، با توافق یکدیگر در معامله قرار دهند. این شرایط باید توسط هر دو طرف قرارداد رعایت شود در غیر این صورت قرارداد باطل می شود.

شرایط عمومی صحت معامله

طبق ماده 190 قانون مدنی شرایط صحت معامله از قرار ذیل است:

قصد و رضای طرفین

اهلیت طرفین

مشروعیت جهت معامله

معلوم بودن موضوع معامله

این شرایط باید در تمام معاملات وجود داشته باشند و عدم وجود هر یک از این شرایط موجب بطلان یا عدم نفوذ معامله می شود.

موارد بطلان معامله

اهلیت طرفین معامله: اهلیت در قانون ایران دو نوع است اهلیت تمتع و اهلیت استیفا. اهلیت تمتع به معنای دارا شدن است و افراد از بدو تولد تا لحظه مرگ دارای اهلیت تمتع هستند و می توانند مالک اموال و اشیا گوناگون شوند. اهلیت استیفا برای افرادی است که عاقل، بالغ و رشید هستند. کسانی که اهلیت استیفا دارند می توانند معاملاتی را انجام دهند. بنابر آنچه در تعریف اهلیت گفته شد مجانین و صغار نمی توانند معامله انجام دهند و افراد سفیه هم فقط در صورتی قادر به انجام معامله هستند که قیم یا ولی آنها اجازه دهد.

قصد و رضا طرفین: هر دو طرف معامله باید برای انجام آن قصد و اراده لازم را داشته باشند و نباید برای انجام معامله مجبور شده یا فاقد اراده باشند. همچنین رضایت طرفین هم اهمیت دارد کسی که راضی به انجام معامله نیست و با اکراه آن را منعقد می کند معامله اش صحیح نخواهد بود.

مشروعیت جهت معامله: انگیزه افراد از انجام معامله مسئله ای شخصی است و تا زمانی که بیان نشده است در صحت معامله خللی وارد نمی کند اما اگر بیان شود یا در قرارداد نوشته شود باید مشروع باشد.

معلوم و معین بودن موضوع معامله: باید جنس، اوصاف و مقدار موضوع معامله معلوم باشد. همچنین موضوع معامله باید معین باشد یعنی مردد بین چند مورد نباشد.

مشروعیت موضوع معامله: موضوع معامله باید از اموال یا اشیایی باشد که قانون مبادله آن ها را به رسمیت شناخته است. نباید موضوع معامله از اشیایی باشند که معامله آنها ممنوع است.

قابل تسلیم نبودن موضوع معامله: در صورتی که یکی از طرفین معامله (فروشنده) نتواند موضوع معامله را به دیگری تسلیم کند. معامله باطل محسوب می شود بنابراین موضوع معامله باید حتما قابلیت تسلیم داشته باشد.

اشتباه: اشتباه در وصف اساسی عقد، به طوری که ماهیت اصلی موضوع عقد کاملا تغییر کند و با جنس و موضوع دیگری اشتباه شود.

موارد بطلان معامله بعد از انعقاد عقد

موضوع معامله بعد از عقد و قبل از تسلیم به مشتری به صورت کامل تلف شود.

طرفین عقد را اقاله کنند.

یکی از طرفین از خیارات برای فسخ معامله استفاده کند.

فوت، جنون و سفه طرفین معامله در عقود جایز مثل وکالت، عاریه، ودیعه، مضاربه و شرکت موجب انحلال و بطلان معامله می شود.

دعوا اعلام بطلان معامله

هر یک از طرفین معامله که ادعا بطلان آن را دارد می تواند با مراجعه به دادگاه و اثبات دلایل خود حکم بطلان معامله را دریافت کند. این دعوا یک دعوا مالی بوده و رای دادگاه رای اعلامی است.

نمونه دادخواست دعوای ابطال معامله