تصرف عدوانی

تصرف عدوانی چیست؟

تصرف عدوانی به معنی به زور تصرف کردن ملک در اختیار دیگری است.
کسی که ادعا مالکیت زمین یا خانه ای را دارد هم، نمی تواند به زور و با قهر و غلبه، ملک خود را از تصرف مستاجر یا غاصب خارج کند و خود آن را تصرف کند بلکه باید علیه مستاجر یا غاصب اقامه دعوا کرده و قانونی ملکش را پس بگیرد.
دعوا تصرف عدوانی بیشتر تکیه بر تصرف سابق دارد بنابراین افرادی غیر از مالک مثل مستخدم، مستاجر یا سرایدار هم می توانند با تکیه بر تصرف سابق خود علیه متصرف فعلی ملک، دعوا تصرف عدوانی مطرح کنند.

تصرف عدوانی در ملک مشاع

دعوای تصرف عدوانی در ملک مشاع فقط از طریق دادگاه حقوقی قابل طرح است.

طبق قانون اگر 2 یا چند نفر به صورت مشاع ملکی را تحت تصرف یا مالکیت داشته باشند.هر کدام از شرکا که مانع تصرف دیگری یا دیگران شود متصرف عدوانی شناخته می شود و شریک دیگر با استناد به سابقه تصرف خود و غیر قانونی بودن تصرف شریک متصرف علیه او اقامه دعوا می کند.

تصرف عدوانی حقوقی

در دادگاه حقوقی باید ابتدا خواهان (کسی که دادخواست را مطرح کرده است) سابقه ی تصرف خود را ثابت کند برای اثبات این موضوع هم می تواند از سند مالکیت به عنوان نشانه ای از تصرف سابق خود استفاده کند و هم از دادگاه درخواست تحقیق محلی و معاینه محلی کند.

ثانیا او باید ثابت کند که شخص دیگر (متصرف فعلی) به زور و بدون داشتن هیچ حق قانونی در ملک مورد سکونت او ساکن شده است.

اگر مستاجر، مستخدم یا سرایدار بخواهند دعوایی علیه متصرف فعلی اقامه کنند بهتر است از دادگاه حقوقی اقدام کنند زیرا در این دادگاه سند مالکیت ضروری نیست و اثبات تصرف سابق اهمیت بیشتری دارد.

تصرف عدوانی کیفری

در دادگاه کیفری سند مالکیت به عنوان دلیل مطرح می شود و همچنین در این دادگاه نیز باید غیر قانونی بودن تصرف شخص دیگر (متصرف فعلی) اثبات شود.

شخص می تواند در دادخواست حقوقی یا کیفری خود اجرت المثل ایام تصرف ملک را نیز مطالبه کند.

این نکته لازم به ذکر است که اگر شخص مال خود را بدون هیچگونه تصرفی در آن رها کند و شخص دیگری آن را تصرف کند. در اینجا مالک نمی تواند دعوا تصرف عدوانی مطرح کند بلکه باید دعوا خلع ید مطرح کند.

مجازات تصرف عدوانی

تصرف عدوانی، غصبی است که طبق قانون برای مرتکب آن مجازات تعیین شده است.

قانونگذار در قانون مجازات اسلامی، میزان مجازات متصرف عدوانی را از یک ماه تا یک سال قرار داده است (ماده 690)

اگر شخصی که مالی به عنوان ودیعه یا عاریه نزد او به امانت گذاشته شده است از برگرداندن آن مال به مالک اصلی خودداری کند، این شخص هم غاصب شناخته می شود. ولی این غصب جنبه کیفری ندارد و در دادگاه حقوقی به آن رسیدگی می شود.

جنبه کیفری تصرف عدوانی زمانی است که مال غیرمنقول بدون رضایت مالک و با قهر و غلبه تصرف شود.

تفاوت دعوا تصرف عدوانی با خلع ید و تخلیه ید

عدم آگاهی از تفاوت بین این سه دعوا باعث می شود بسیاری از افراد پس از طرح دعوا نتیجه مطلوبی به دست نیاورند و از مطالبه حق خود ناامید شوند.

در دعوا خلع ید ملک غاصبانه تصرف شده و مالک برای پس گرفتن ملک خود باید مالکیت خود را با استفاده از سند مالکیت یا حکم قطعی احراز مالکیت اثبات کند اما اگر مالک مدرکی برای اثبات مالکیت خود ندارد و طرف مقابل (غاصب) نیز ادعای مالکیت او را نمی پذیرد مالک باید ابتدا به دادگاه مراجعه و دعوا اثبات مالکیت مطرح نماید پس از صدور حکم مالکیت و  قطعی شدن آن، مالک از طریق شورای حل اختلاف دعوا خلع ید را اقامه می کند. در دعوا خلع ید بین مالک و غاصب هیچگونه قرار دادی وجود ندارد.

تصرف عدوانی بین متصرف سابق و متصرف فعلی مطرح می شود و شخص می تواند از طریق دادگاه حقوقی با اثبات تصرف سابق خود ملک را از متصرف فعلی خارج کند اما اگر از طریق دادگاه کیفری پیگیری کند باید با سند مالکیت تصرف سابق خود را ثابت کند.

اما در دعوا تخلیه ید متصرف، مستاجری است که پس از پایان قرارداد اجاره از تخلیه ی ملک خودداری می کند.

اجرا حکم تصرف عدوانی

حکم تصرف عدوانی به محض صدور فورا اجرا می شود و درخواست تجدید نظرخواهی موجب تعلیق در اجرا نمی گردد.

حکم اجرا و متصرف را از ملک بیرون می کنند منتها به متصرف که حکم دادگاه علیه اوست یک ماه از زمان اجرای حکم  فرصت داده می شود که دعوا اثبات مالکیت مطرح کند و در طول این یک ماه  اگر متصرف در ملک بنایی ساخته یا درختی کاشته باشد این بنا یا درخت را در زمین نگه می دارند اما بعد از یک ماه در صورت عدم طرح دعوا بنا یا درخت را تخریب یا قطع می کنند.