نفقه

معنی نفقه

طبق قانون مدنی نفقه به معنی تامین نیازهای متعارف و متناسب زندگی است. بنابراین فراهم نمودن مسکن و اثاث آن، خوراک، پوشاک، هزینه درمان و بهداشت و … از مصادیق نفقه است که در خصوص پرداخت آن به همسر باید شأن زن رعایت شود، به عنوان مثال نفقه­ ای که به خانم دارای تحصیلات عالیه و از خانواده مرفه تعلق می­ گیرد بیش­تر از خانمی است که تحصیلات پایین تری دارد و یا از خانواده­ای با سطح متوسط است.

در ازدواج دائم فقط در صورت تمکین از شوهر، به زن نفقه تعلق میگیرد و در ازدواج موقت، زن مستحق نفقه نخواهد بود مگر ضمن عقد موقت پرداخت نفقه از جانب شوهر شرط شده باشد.

تمکین به معنی رفع نیاز و خواسته های مشروع شوهر توسط زن است یکی از مصادیق تمکین، زندگی در منزل مشترک است. حال زنی که بدون رضایت شوهر یا حکم دادگاه منزل مشترک را ترک کند، مستحق نفقه نخواهد بود.

زن ناشزه

مصداق دیگر تمکین حسن معاشرت و خوش رفتاری است. در موردی که زن بدون دلیل موجه این موارد را انجام ندهد ناشزه محسوب می شود که در این صورت نه تنها مرد ملزم به پرداخت نفقه او نیست بلکه می تواند به این دلیل در خواست طلاق یا ازدواج مجدد کند.

با این وجود گاهی زن بخاطر ترس از آسیب های بدنی، مالی یا شرافتی نمی تواند به زندگی مشترک در یک منزل با شوهر ادامه دهد در این شرایط او می تواند با موافقت دادگاه در منزل امنی جدای از شوهر زندگی کند و در این مورد شوهر همچنان مجبور به پرداخت نفقه است.

در آخر ذکر این نکته لازم است که زنان شاغل هم مستحق دریافت نفقه هستند و داشتن درآمد مستقل، شوهر را معاف از پرداخت نفقه نمی کند. ولی شغل زن باید در شان و مناسب باشد وگرنه شوهر می تواند مانع انجام کار او شود.

نفقه در زمان عقد

در مدت عقد شوهر ملزم به پرداخت نفقه نیست ولی اگر مرد هیچ اقدامی برای عروسی و آغاز زندگی مشترک نکند و زن را بلاتکلیف بگذارد زن می تواند نفقه خود را مطالبه کند.

زوجه برای اثبات ادعای خود و گرفتن نفقه باید به دادگاه محل سکونت خود مراجعه و 3 برگ اظهارنامه مبنی بر اعلام آمادگی خود برای آغاز زندگی مشترک پر کند، همچنین می تواند برای اثبات ادعای خود استشهادیه تنظیم کند.

گاهی زنان تمکین کردن را منوط به پرداخت مهریه می کنند و از آنجایی که مهریه حق قانونی زن است قانون به او حق اینکار (حق حبس) را داده است پس شوهر به این بهانه نمی تواند از پرداخت مهریه امتناع کند.

نفقه بعد از طلاق

معمولا بعد از طلاق نفقه ای به زوجه تعلق نمی گیرد مگر در موارد استثنا:

• طلاق رجعی (طلاقی که در مدت عده شوهر حق رجوع به زن را دارد) در این نوع طلاق تا پایان عده شوهر ملزم به پرداخت نفقه است.
• زمانی که زن باردار است بعد از طلاق تا زمان زایمان به او نفقه تعلق می گیرد.

مورد دیگر مربوط به زمان فوت شوهر است، مردی که فوت کرده است تا پایان عده ی وفات به همسرش نفقه تعلق می گیرد. اگر شوهر اموالی داشته باشد از اموال خودش نفقه پرداخت می شود اگر شوهر اموالی نداشته باشد نفقه را خویشان او پرداخت می کنند.

نحوه محاسبه نفقه زن

تعیین میزان نفقه به عهده ی کارشناسان رسمی دادگستری است. کارشناس با توجه به عوامل مختلف از جمله نیازهای زوجه و شان او و همچنین با در نظر گرفتن شرایط زمانی و مکانی، مبلغ نفقه زوجه را تعیین می کند.

قانون برای طرفین 7 روز مهلت اعتراض به نظر کارشناس را در نظر گرفته است. در صورت اعتراض به نظر کارشناس اینبار مبلغ نفقه را هیئت سه نفره کارشناسان نفقه تعیین می کنند.

ضمانت اجرای نپرداختن نفقه

اگر با وجود تمکین کردن زن از شوهر ، باز هم او از پرداخت نفقه خودداری کند زن از دو طریق میتواند شوهر را ملزم به پرداخت نفقه کند.

راه حل اول این است که از طریق دادگاه خانواده دادخواست محکومیت شوهر به پرداخت نفقه را مطرح کند.

در این صورت اگر دادگاه پس از رسیدگی حکم به محکومیت شوهر صادر کند اما او همچنان ناتوان از پرداخت نفقه باشد زن می تواند درخواست طلاق کند.

راه حل دوم شکایت کیفری است از آنجایی که در قانون مجازات اسلامی نپرداختن نفقه جرم محسوب می شود زن می تواند با مراجعه به دادسرا تعقیب جزایی شوهر را تقاضا کند در این صورت اگر ثابت شود شوهر نفقه زن را پرداخت نمی کرده است علاوه بر محکومیت به پرداخت نفقه به مجازات مقرر در قانون هم محکوم می شود.

بین خویشان واجب النفقه "زن" تنها کسی که می تواند نفقه گذشته خود را نیز مطالبه کند.

نفقه فرزندان

فرزندان پسر تا پایان تحصیلات  و فرزندان دختر تا زمان انتخاب همسر مستحق نفقه خواهند بود.

پرداخت نفقه فرزندان به ترتیب به عهده پدر، جد پدری، مادر و بعد از مادر هم به عهده اجداد پدری و مادری خواهد بود.

میزان نفقه فرزند را هم کارشناس دادگاه با بررسی توان مالی پدر، شرایط و محل زندگی خانواده مشخص می کند.

فرزندان نمیتوانند نفقه گذشته خود را مطالبه کنند.

اگر پدری با وجود امکانات مالی و اموال در پرداخت نفقه فرزندان خود کوتاهی کند. فرزندان یا سرپرست آنان می توانند با شکایت کیفری نه تنها او را ملزم به پرداخت نفقه کنند بلکه در مواردی حتی اموالش را توقیف کنند.