مهریه

مهریه چیست؟

در زمان عقد نکاح، مرد مالی را به همسرش هدیه می کند که به آن مهریه گویند.

مقدار و نوع مهریه در اسلام مشخص نشده است و طرفین برای تعیین مقدار مهریه باید با هم توافق کنند. نوع آن نیز باید طوری انتخاب شود که دارای ارزش اقتصادی باشد مثل طلا، ملک، لوازم زندگی و...

طبق قانون مدنی به محض عقد، زن مالک تمام مهریه می شود.

زن می تواند هر وقت که خواست تمام مهریه اش را مطالبه کند.

حق حبس

زن حتی می تواند از تمکین شوهر (تمکین در اینجا به معنی نزدیکی است) تا زمان پرداخت مهریه خودداری کند به عبارت دیگر شرط کند که تا مهریه ام را نگیرم، تمکین نمی کنم. به این حق زن در اصطلاح حقوقی حق حبس می گویند. در این شرایط اگر مهریه قسط بندی شود همچنان زن تا پایان اقساط می تواند از تمکین خودداری کند.

مهریه حق زن است و او در صورت تمایل می تواند از این حق خود بگذرد و با مراجعه به دفاتر اسناد رسمی، شوهرش را ابرا کند یا به عبارت دیگر مهریه اش را ببخشد.

زن اگر ناشزه باشد یعنی از شوهرش تمکین نکند و از او سرپیچی کند یا به او خیانت کند و رابطه نامشروع داشته باشد باز هم مستحق مهریه خواهد بود و شوهر به این دلایل نمی تواند از پرداخت مهریه امتناع کند.

انواع مهریه

ذکر مهریه در عقد موقت (صیغه) لازم است و بدون ذکر مهریه این عقد باطل محسوب می شود ولی در عقد دائم، عدم ذکر مهریه موجب بطلان عقد نمی شود.

مهری که در عقد نکاح میزان آن مشخص شده باشد را "مهر المسمی" گویند.

مهری که میزان آن در عقد نکاح مشخص نشده است و بعد از وقوع نزدیکی بر عهده شوهر قرار می گیرد را "مهر المثل" گویند. تعیین میزان مهر المثل به عهده دادگاه است که آن را با توجه به وضعیت خانوادگی و شرافت زن مشخص می کند.

گاهی مهر در عقد نکاح ذکر نمی شود و شوهر، زن را قبل از نزدیکی طلاق می دهد در این مورد هم شوهر باید مهریه را به زن بپردازد که به آن "مهر المتعه" گویند که میزان آن با توجه به وضعیت مالی مرد تعیین می شود.

ممکن است مهریه عندالاستطاعه یا عندالمطالبه باشد، در هر صورت زن می تواند تمام آن را مطالبه کند.

اگر مهریه عندالاستطاعه باشد زن برای گرفتن آن باید در دادگاه، توانایی مالی شوهر به پرداخت مهریه را اثبات کند که معمولا برای اثبات این موضوع کافی است اموالی از شوهر را به دادگاه معرفی کند.

اما برای دریافت مهریه عندالمطالبه کافی است زن دادخواست مهریه بدهد بدون آنکه نیاز به اثبات چیزی داشته باشد، در این مورد مرد با ارائه دادخواست اعسار باید عدم توانایی مالی خود از پرداخت مهریه را اثبات کند. که در صورت اثبات، مهریه برای او قسط بندی می شود.

مهریه موجل یا زماندار مهریه ای است که برای پرداخت آن زمان مشخص شده است مثلا 3 سال بعد از عقد، در این صورت قبل از این مدت زن نمی تواند مهریه را مطالبه کند.

مهریه معلق هم مهریه ای است که پرداخت آن معلق به انجام یا وقوع شرطی شده باشد مثلا بارداری زوجه، قبولی او در کنکور. در این مورد هم قبل از وقوع شرط، زوجه حق مطالبه مهریه را ندارد.

نحوه مطالبه مهریه

برای مطالبه مهریه دو راه وجود دارد 1- دادگاه خانواده 2- اجرای ثبت

• زن می تواند با مراجعه به دادگاه خانواده و ارائه دادخواست مطالبه مهریه، مهریه اش را مطالبه کند. در شهرهایی که دفاتر خدمات قضایی وجود دارد دادخواست مهریه از طریق این دفاتر مطرح می شود. بهتر است زوجه ضمن دادخواست ارائه شده مالی از شوهرش را به دادگاه برای توقیف و فروش معرفی کند که البته این مال نباید جز مستثنیات دین باشد. اگر شوهر زن مالی برای توقیف کردن نداشته باشد درصورتی که کارمند دولت باشد زن می تواند تقاضا کند یک سوم حقوق شوهرش توقیف و به او پرداخت شود.
• راه دوم مطالبه مهریه رجوع زن به دفتر ازدواجی است که عقد ازدواج آن ها را ثبت کرده است. زن می تواند با مراجعه به دفتر ازدواج تمام یا بخشی از مهریه اش را مطالبه کند. این تقاضا را بر روی فرم های مخصوص موجود در این دفتر مطرح می کند.

برای مطالبه مهریه از این طریق شرایط زیر لازم است:

• سند ازدواج باید مطابق مقررات و به صورت رسمی تنظیم شده باشد.
• پرداخت مهریه مُنَجَّز و حال باشد یعنی پرداخت مهریه معلق یا موجل نباشد.

سردفتر در سند ازدواج قید می کند که برای تمام مهریه یا بخشی از آن اجراییه صادر شده است . دیگر زوجه نمی تواند مهریه اش را از طریق دیگری مطالبه کند.

بعد از احراز این شرایط سردفتر وظیفه دارد ظرف 48 ساعت از زمان تقاضا برای صدور اجراییه، آن را در 3 نسخه تهیه کند. یک نسخه از آن به اداره ثبت و  نسخه دیگر اجراییه از طریق پست سفارشی برای زوج (شوهر) ارسال می شود.

بعد از ابلاغ اجراییه به زوج، او 10 روز فرصت دارد که مهریه را بپردازد یا برای نحوه پرداخت آن ترتیبی را مشخص کند یا حتی مالی را معرفی کند.

اگر بعد از 10 روز زوج مهریه را پرداخت نکرد به میزان مهریه زوجه،  از اموال زوج توقیف می شود. این اموال از طریق مزایده به فروش رفته و مهریه زوجه پرداخت می شود.

زوجه در هر یک از مراحل عملیات اجرایی که از طلاق منصرف شود از پرداخت هزینه اجراییه معاف می شود.

مطالبه مهریه در هر دو مرحله علاوه بر زن ممکن است توسط وکیل، قیم یا نماینده او انجام شود در این صورت باید سمَت این افراد در درجه اول مشخص شود.

زوجه می تواند ممنوع الخروجی زوج از کشور را هم مطالبه کند در این صورت از اداره اجرا ثبت فرم ممنوع الخروجی زوج را تهیه و تکمیل میکند باید در این فرم قید کند که به چه مقدار از مهریه همسرش را ممنوع الخروج کرده است و دیگر برای این میزان از مهریه نمی تواند اموال زوج را توقیف کند.

اگر بعد از ابلاغ اجراییه، مرد برای پرداخت نکردن مهریه اموال خود را منتقل کند با شکایت زوجه و اثبات این موضوع، نه تنها مجازات می شود بلکه اموالش هم توقیف می شوند.

آیا مهریه زندان دارد

• اگر مهریه زوجه بیش از 110 سکه باشد قانون برای مطالبه مهریه تا 110 سکه از زن حمایت می کند به این صورت که برای ضمانت اجرای نپرداختن مهریه تا سقف 110 سکه، جلب شوهر در نظر گرفته شده است. شوهر می تواند این میزان از مهریه را یکجا یا به صورت قسطی پرداخت کند. برای گرفتن باقی مانده مهریه، زن باید مالی از شوهر را به دادگاه معرفی کند که از مستثنیات دین نباشد. امکان زندانی کردن شوهر بخاطر مقدار بیش از 110 سکه وجود ندارد.
• پس از اینکه حکم صادره از دادگاه در مورد مهریه قطعی شد زوجه باید در خواست صدور اجراییه کند. از زمان صدور اجراییه، شوهر یکماه فرصت دارد که دادخواست اعسار خود را در مورد عدم توانایی مالی برای پرداخت مهریه به دادگاه صادر کننده رای ارائه دهد. بعد از ارائه این دادخواست، تا تعیین تکلیف دادخواست اعسار، اجرای حکم مهریه متوقف می شود. اگر با اعسار زوج موافقت شد مهریه برای او قسط بندی می شود در این صورت اگر اقساط را نپردازد یا در صورتی که با اعسار او موافقت نشده باشد و از پرداخت مهریه خودداری کند جلب می شود.
• اگر زن برای وصول مهریه مالی معرفی کرده باشد که با فروش آن مهریه اش پرداخت شود دیگر نمی تواند حکم جلب شوهر را درخواست کند.

مواردی که به زن مهر تعلق نمی گیرد

1. زمانی که عقد نکاح، چه دائم و چه موقت باطل باشد، در حالیکه نزدیکی بین زن و مرد واقع نشده است.
2. زمانی که به علل موجود در قانون عقد نکاح فسخ شود، در حالیکه نزدیکی بین زوجین واقع نشده است. استثنا اگر علت فسخ عنن مرد (عدم توانایی برقراری رابطه زناشویی) باشد در این مورد زن مستحق نصف مهریه است.
3. در موردی که شوهر، زن را قبل از نزدیکی (وقتی زن باکره است) طلاق دهد، نصفه مهریه به زن تعلق می گیرد و اگر زن قبل از طلاق، مهریه اش را کامل گرفته باشد باید زیادی آن را پس دهد.
4. در طلاق توافقی، طلاقی که زن نسبت به شوهر کراهت دارد (طلاق خلع)، زن تمام مهریه یا بخشی از آن را در قبال طلاق به شوهر می بخشد در اصطلاح می گوید مهرم حلال، جونم آزاد.