قرارداد بای بک (Buy Back) - بیع متقابل

قرارداد بای بک (buy back) – بیع متقابل

در قرارداد بای بک که یکی از قرارداد های تجاری محسوب می شود. تجار ماشین آلات و تسهیلاتی را از کشورهای دیگر وارد می کنند و در مقابل محصولاتی که به طور مستقیم یا غیرمستقیم به وسیله این تسهیلات تولید شده است را بابت تمام یا قسمتی از بها این ماشین آلات در مدت زمان معین به این کشورها می فرستند. در زبان فارسی به این قرارداد خرید بازیافتی یا باز خرید هم گویند.

قرارداد بای بک در ایران

در اوایل دهه هفتاد شمسی، ایران تکنولوژی و سرمایه لازم برای بالابردن تولید نفت خام را در اختیار نداشت. به همین دلیل برای جذب مشارکت خارجی پروژه هایی را به شکل قرارداد بای بک ایجاد کرد.

قرارداد بای بک برای انجام یک پروژه تخصصی بین وزارت نفت و یک کنسرسیوم بسته شد و قرار شد که بعد از اتمام پروژه تمام بخش های آن تحت مدیریت وزارتخانه ایران قرار گیرد.

این روش سرمایه گذاری برای دولت بسیار مفید بوده زیرا با استفاده از آن سرمایه، خدمات و دانش فنی خارجی را جذب می کند همچنین سرمایه گذار خارجی  هزینه های اولیه و نگهداری پروژه را هم پرداخت می کند و در نهایت کنترل کامل پروژه را به دولت ایران می سپارد. البته سرمایه گذار خارجی پس از اتمام پروژه، طبق قرارداد تمام هزینه ها و مقداری از سود را دریافت می کند.

تاثیر قرارداد بای بک در تکنولوژی

قرارداد بای بک علاوه بر کاهش اثر تحریم ها نسبت به کشور، سرمایه و تکنولوژی خارجی را هم وارد ایران می کند.

یکی دیگر از قراردادهای بای بک که ایران در زمینه نفت و گاز با شرکت های خارجی مثل شل منعقد کرده است پروژه احداث تجهیزات اکتشافات نفتی است که در مقابل از محصولات تولیدی آن به این شرکت خارجی پرداخت می شود.

دسته دیگری از قراردادها در زمینه نفت و گاز وجود دارد که به آنها "Product Sharing"  گویند. این قراردادها شباهت زیادی به قراردادهای بای بک دارند با این تفاوت که زمان آنها نامحدود است و همیشه درصد ثابتی از فروش، به پیمانکار پرداخت می شود.

این قراردادها به اندازه قرارداد بای بک برای ایران سودآور نیستند چرا که در قرارداد بای بک در مدت محدودی سود به پیمانکار تعلق می گیرد و قرارداد پایان می یابد ولی در این قراردادها (Product Sharing) درصد ثابتی به صورت نامحدود به پیمانکار پرداخت می شود که در صورت کاهش قیمت نفت، کشورمان در این قرارداد ها متحمل ضرر زیادی می شود.

تجارت متقابل

تجارت متقابل یک شیوه تجارت بین المللی است که در آن یک کشور به کشور دیگر کالایی را صادر می کند و در مقابل کشور وارد کننده هم به کشور صادر کننده کالایی را صادر می کند.

در این روش تجارتی پول نقدی رد و بدل نمی شود لذا این بهترین شیوه تجارت برای کشورهایی است که پول رایج آنها ارزش زیادی در جامعه بین المللی ندارد و از این طریق می توانند بازارهای تجاری خود را گسترش دهند.

تجارت متقابل به چند دسته تقسیم می شود

خرید متقابل یکی از متداول ترین انواع تجارت متقابل است ولی تجارت متقابل انواع دیگری هم دارد که در هر کشور متفاوت از کشورهای دیگر است.

خرید متقابل (Counter Purchase) یکی از انواع تجارت متقابل است که در آن کشوری در ازای کالاها یا خدماتی که به کشور دیگر صادر می کند کالاها یا خدماتی را از آن کشور خریداری می کند.

در قرارداد خرید متقابل در واقع دو قرارداد کاملا مجزا وجود دارد که قرارداد اول یک قرارداد فروش بین المللی عادی است که در ازای فروش کالا از خریدار ارز دریافت می شود. ولی قرارداد دوم مربوط به اجبار فروشنده قرارداد اول، به خرید از کشور خریدار قرارداد اول است. در این قرارداد برای فروشنده ای که تخلف کند و به تعهد خود، مبنی بر خرید از کشور خریدار قرارداد اول عمل ننماید مجازات در نظر گرفته می شود. فروشنده اولیه می تواند تعهد خود به خرید کالا را به شخص حقیقی یا حقوقی دیگر نیز منتقل کند.

پروتکل ارتباط دهنده میان قرارداد خرید و خرید متقابل چیست

در خرید متقابل همانطور که گفته شد دو قرارداد کاملا مجزا وجود دارد که با یک پروتکل به هم متصل می شوند.

ویژگی های پروتکل

• درصدی از تمام ارزش قرارداد فروش در مورد معامله خرید متقابل انجام می شود که معمولا برابر با کل ارزش قرارداد بدون پیش پرداخت می باشد.
• طرفین قرارداد خرید متقابل، در زمان تنظیم قرارداد اول، باید کالای معینی را برای خرید در قرارداد دوم مشخص کنند و اگر بر سر تعیین کالا به توافق نرسند باید لیستی از کالاهای قابل خرید تهیه کنند.
• همچنین طرفین باید ارزی را که قرار است در مقابل خرید کالاها در قرارداد خرید متقابل از آن استفاده شود معین کنند.
• در قرارداد خرید متقابل کشور خارجی حق ندارد کالاهای خریداری شده را در بازارهای همان کشور به فروش برساند.

انواع خرید متقابل

• معاملات مستقل یا موازی: در این نوع از معاملاتِ خرید متقابل، دو قرارداد خرید کاملا مستقل و مجزا از یکدیگر منعقد می شوند.
• معاملات به هم پیوسته: نوعی از معاملات خرید متقابل است که در آن، صادر کننده حتما باید از کشور طرف مقابل خرید و واردات انجام دهد.

نوع اول همیشه به دو دلیل ترجیح داده می شود:

1. صادرکننده می تواند به وسیله یک ضمانت کوتاه برای خود مدت جامع پوششی فراهم کند.
2. در قراردادهای مستقل ضمانت نامه های بانکی و حسن انجام تعهد و همچنین اعتبارات سندی آسان تر فراهم می شود.

معاوضه (Barter)

از نظر حقوقی معاوضه به معنای معامله ای است، که در آن کالا یا خدماتی در مقابل دریافت کالا یا خدمات دیگر عرضه می شوند.

گاهی به قرارداد معاوضه، قرارداد جبرانی Compensation Contract  نیز می گویند به این دلیل که تسلیم کالا از یک طرف، جبران یا غرامت تسلیم کالا از طرف دیگر محسوب می شود.

دو نوع معاوضه وجود دارد نوع اول معاوضه ساده است که در آن کالاهایی که به عنوان مبیع و ثمن موضوع تبادل قرار می گیرند از ارزش یکسانی برخوردارند.  و نوع دوم معاوضه ای است که در آن ارزش کالاهای مورد معامله یکسان نبوده و به آنها مقداری ارزش پولی یا اعتباری افزوده می شود. معاوضه ارزشی Valued Barter  در معاملات بازرگانی مورد استفاده قرار می گیرد.

ویژگی های معامله به صورت معاوضی

• این معاملات در قالب یک قرارداد انجام می شود.
• هیچ شخص ثالثی در این قرارداد وجود ندارد.
• مبادله کالاها در این قرارداد به صورت همزمان یا با فاصله زمانی کوتاه انجام می شود.
• بانکها برای این گونه از قرادادها اعتبار اسنادی در نظر نمی گیرند.

معاملات افست Offset Arrangements

معاملات افست نوعی از معاملات تجاری متقابل است که در آن صادر کننده تعهد می کند در قبال صادرات کالا که معمولا هواپیما یا تجهیزات نظامی است قطعات مورد استفاده برای ساخت کالاهای صادر شده را از کشور وارد کننده این کالاها خریداری کند.