قرارداد داوری

قرارداد داوری

داوری در اصطلاح حقوقی به معنی حل اختلافات موجود بین افراد توسط فردی غیر از قاضی و بدون رعایت تشریفات دادگستری است.

افراد ممکن است ضمن قرارداد منعقده بین خود شرط کنند که در زمان بروز اختلاف برای حل آن، به جای دادگستری به داوری رجوع کنند یا حتی بعد از بروز اختلاف، تصمیم به حل و فصل آن از طریق داوری بگیرند.

این شرط بیشتر در قراردادهای تجاری بین المللی که بین اتباع چند کشور منعقد می شود، کاربرد دارد زیرا معمولا این افراد تمایلی به حل اختلافات خود در دادگاه های کشور متبوع طرف معامله را ندارند به این دلیل که نسبت به قوانین کشورهای متبوع طرفین معامله آگاهی نداشته و شاید حتی در مواردی، قوانین این کشورها را کارآمد ندانند.

تعداد داوران باید فرد باشد و هر زمان که دو طرف اختلاف برای انتخاب داور به نتیجه نرسیدند باید هر کدام یک داور اختصاصی انتخاب کنند و یک نفر سومی را هم با توافق برگزینند.

انواع داوری

• داوری داخلی و خارجی: منظور از داوری داخلی داوری در داخل کشور و طبق قانون ایران و منظور از داوری خارجی داوری است که یک طرف اختلاف تبعه کشور خارجی باشد.
• داوری خاص (موردی) و داوری نهادی (سازمانی): داوری خاص زمانی است که بابت بروز اختلافی، طرفین یک نفر را به عنوان داور انتخاب کرده و قواعد رسیدگی به موضوع را مشخص می کنند. این نوع داوری پس از رسیدگی به اختلافات طرفین منحل می شود. داوری سازمانی، سازمانی است که با قواعد خاص برای انجام داوری تشکیل شده و پس از رسیدگی به اختلافات و انجام داوری از بین نمی رود.
• داوری الزامی و اختیاری: داوری الزامی داوری است که به موجب قانون یا نظر دادگاه، طرفین باید ابتدا برای حل اختلافات خود به داوری رجوع کنند مثل داوری در طلاق که ابتدا زن و شوهر برای حل اختلافات خود باید به داوری رجوع کنند همچنین طبق قانون برای حل اختلافات ناشی از پیش فروش ساختمان هم طرفین باید به داوری مراجعه کنند. اما داوری اختیاری زمانی است که طرفین اختلاف خود تصمیم به حل و فصل آن از طریق داوری می گیرند.

ممکن است افراد ضمن قرارداد منعقده بین خود شرط کنند که در صورت بروز اختلاف، آن را با مراجعه به داوری حل کنند به این شرط، شرط داوری گویند. ضمن این شرط باید موضوعات مجاز برای رسیدگی داور، تعداد داوران وهمچنین نام اشخاصی که به عنوان داور انتخاب کرده اند را مشخص کنند.

حتی طرفین می توانند شرط کنند در صورت بروز اختلاف، به مرکز داوری اتاق ایران رجوع کنند که طبق قوانین، اساسنامه و آیین نامه آن مرکز به اختلافاتشان رسیدگی شود.

انتخاب داور

داور ممکن است توسط

1) دادگاه

2) طرفین اختلاف

3) شخص ثالث انتخاب شود.

دعاوی غیر قابل ارجاع به داوری

برخی از دعاوی مثل دعوای مربوط به ورشکستگی، دعوای کیفری (رسیدگی به جرائم)، دعوای مربوط به نَسَب (اثباط رابطه پدری-فرزندی و ...) و همچنین دعاوی مربوط به اصل نکاح مثل صحت عقد، فسخ آن به علت بیماری یا ... باید در دادگاه رسیدگی شوند و رسیدگی به این گونه دعاوی از طریق داوری ممکن نیست.

اشخاصی که صلاحیت داوری ندارند

• اشخاصی که اهلیت قانونی ندارند یعنی بالغ، عاقل و رشید نیستند مثل صغار و مجانین. افراد سفیه (کسانی که توانایی اداره امور مالی خود را ندارند) نمی توانند در زمینه های مالی داوری کنند ولی در زمینه های غیرمالی می توانند به عنوان داور انتخاب شوند.
• افرادی که به موجب حکم قطعی دادگاه از انجام داوری یا دادرسی محروم شده اند.
• تمام قضات و کارمندان قوه قضاییه در هر حوزه ای که مشغول به کار باشند حتی اگر تعلیق شده باشند حق داوری ندارند.

تکلیف طرفین اختلاف

طبق قانون طرفین اختلاف باید اسناد و مدارک خود را به داور تحویل دهند. پس بهتر است در قبال تسلیم اسناد و مدارک خود به داور از او رسید بگیرید.

تکلیف داوران

داوران باید قبولی خود را به طرفین اطلاع بدهند، مدت داوری از زمان اعلام قبولی آغاز می شود. داوران باید مدارک، اسناد و توضیحات طرفین را شنیده و در صورت نیاز از نظر کارشناس برای مشخص شدن موضوعات استفاده کنند و در نهایت رای صادر کنند.

اگر برای داوری اختیار ایجاد صلح در نظر گرفته شده باشد، او می تواند بین طرفین صلح ایجاد کند به این منظور باید صلح نامه ای تنظیم کرده و خود داور و طرفین ذیل آن را امضا کنند.

ابلاغ رای داوری

طرفین می توانند نحوه ابلاغ رای داور را مشخص کنند ولی در صورتی که مشخص نکرده باشند، چه دادگاه آنها را به داوری ارجاع داده باشد چه خودشان به داوری مراجعه کرده باشند در هر حال داور رای خود را به دفتر دادگاه ارجاع کننده یا دادگاه صالح به رسیدگی به موضوع اختلاف تسلیم می کند. دفتر دادگاه رای داور را بایگانی کرده و رونوشت گواهی شده آن را به طرفین اختلاف ابلاغ می کند.

اعتراض به رای داوری

گاهی طرفین توافق می کنند که رای داور قاطع اختلاف بین آنها باشد در این صورت دیگر آنها حق اعتراض به رای داوری را ندارند.

اما اگر چنین توافقی نکنند از زمان ابلاغ رای داور کسانی که در ایران زندگی میکنند 20 روز و افراد مقیم خارج 2 ماه مهلت دارند به رای داور در دادگاهی که آنها را به داوری ارجاع داده است یا دادگاهی که صالح به رسیدگی به موضوع مورد اختلاف است اعتراض کنند.

اجرا رای داوری

از زمان صدور رای داوری، محکوم علیه باید ظرف 20 روز حکم داور را اجرا کند. در غیر این صورت ذینفع می تواند با مراجعه به دادگاه براساس رای داوری درخواست اجراییه کند.