تفاوت قصاص نفس و اعدام، نحوه اجرا آنها

منظور از قصاص نفس چیست؟

قصاص در لغت به معنای تلافی و سزای کار بد است و در قانون به عنوان مجازات جرائم علیه جسم و جان افراد در نظر گرفته شده است.

طبق قانون مجازات اسلامی ما 3 نوع قتل داریم؛ قتل عمد، شبه عمد و خطا محض، که مجازات قتل عمد، قصاص یا پرداخت دیه و مجازات دو نوع دیگر فقط پرداخت دیه خواهد بود.

دلایل اثبات قصاص

• یکبار اقرار قاتل
• شهادت دو مرد عادل
• اگر دلایل و قرائنی بر انجام قتل عمد وجود داشته باشد، خویشان نسبی مقتول که مرد هستند می توانند با ادا قسامه (50  بار قسم) قتل عمد را اثبات کنند.
• قاضی با بررسی شرایط و تحقیقات لازم می تواند با استفاده از علم خود حکم لازم را صادر کند.

شرایط قصاص نفس

مساوات در آزادی : یعنی هر دو شخص آزاد بوده و هیچ کدام برده نباشند. بدیهی است که امروزه دیگر بردگی و کنیزی از بین رفته است اما در مورد جنگ کفر و دین و اسرا جنگی این شرط به قوت خود باقی است.

مساوات در کفر و دین : طبق نظر فقها امامیه اگر شخص مسلمانی، شخص کافری را به قتل برساند مجازات نمی شود. اما اگر شخص مسلمان عادت به قتل کافران کند، مجازات خواهد شد. کافر در برابر کافر به قصاص محکوم می شود.

نبود رابطه پدر و پسری : طبق قانون مجازات اسلامی و نظر فقها شیعه، اگر پدر یا جد پدری، فرزند یا نوه خود را به قتل برسانند، قصاص نشده و فقط به پرداخت دیه محکوم می شوند.

مهدور الدم نبودن مقتول : مهدور الدم کسی است که به خاطر دشنام دادن به معصومین، مرتد شدن از دین، محاربه، انجام زنا یا لواط، خونش هدر است. قتل چنین شخصی قصاص ندارد.

اهلیت قاتل : قاتل باید دارای اهلیت بوده یعنی عاقل و بالغ باشد. اگر قاتل مجنون باشد قصاص نخواهد شد.

قصاص نفس چگونه انجام می شود؟

پس از  اثبات قتل نوبت به اجرا قصاص می رسد. قصاص با وجود شرایط زیر اجرا می شود.

درخواست و اذن  ولی دم

وراث مقتول اولیا دم محسوب شده و در صورت تمایل می توانند در دادگاه درخواست قصاص قاتل را مطرح کنند. اگر جنینی که وارث مقتول محسوب می شود، زنده به دنیا آید او هم جز وراث محسوب خواهد شد.

زن و شوهر در این مورد اولیا دم محسوب نشده و فقط می توانند به ولایت از فرزندانشان تصمیم گیری کنند.

اذن ولی امر

اجرا قصاص تحت اختیار حکومت بوده و اجرا چنین قصاص هایی باید با اذن امام انجام شود.

پرداخت دیه مازاد بر استحقاق

اگر قاتل مرد و مقتول زن باشد یا یک نفر افراد متعددی را به قتل برساند باید تفاضل دیه به او پرداخت و سپس قصاص انجام شود.

موارد سقوط قصاص

حاکم قاتل را عفو کند.

ولی دم رضایت دهند.

قاتل فوت کند.

تفاوت اعدام و قصاص نفس چیست؟

• مجازات اعدام به حیات و زندگی شخص پایان می دهد. در حالی که قصاص هم ممکن است حیات شخص را از بین ببرد و هم باعث قطع عضو شود.
• اعدام با تقاضا دادستان انجام می شود ولی اجرا قصاص با تقاضا ولی دم مقتول یا مجنی علیه (کسی که جنایت علیه او واقع شده است) انجام می شود.
• نحوه اجرا قصاص به نحوه اجرا جرم بستگی دارد در حالیکه اعدام در هر صورت به یک شکل انجام می شود.
• قصاص حد شرعی بوده و به برخی از جرائم خاص تعلق می گیرد در حالیکه اعدام از مجازات های تعیین شده توسط قانون گذار بوده و به جرائم مختلفی از قبیل جرائم تعزیری، بازدارنده و حدی تعلق می گیرد.
• قصاص نفس فقط مخصوص قتل عمد بوده ولی اعدام مجازات کلی تری است که جرائم بیشتری را شامل می شود.

چند بار قصاص یعنی چه؟

اگر شخص مرتکب جرائم متعددی شود که مجازات همه آنها اعدام است، به تعداد دفعات ارتکاب جرم، به مجازات اعدام محکوم می شود. مثلا شخصی که 5 بار به 5 نفر تجاوز کرده است به 5 بار اعدام محکوم می شود. این نوع محکومیت باعث می شود که اگر شخص فرضا در دو مورد تبرئه یا بخشیده شد، باز هم اعدام شود. اما اعدام او فقط یک بار انجام می شود.