سرقفلی و حق کسب و پیشه چه تفاوتی دارند؟

تعریف حق سرقفلی و حق کسب، پیشه یا تجارت

حق سرقفلی و حق کسب، پیشه یا تجارت که فقط در عقد اجاره محل های تجاری ایجاد می شوند، دو حق کاملا مجزا بوده که در عرف به اشتباه یکسان تلقی می شوند ازین رو ما بحث را با تعریف این حقوق اغاز می کنیم.

گاهی در عقد اجاره محل های تجاری در ابتدا مبلغی علاوه بر پول پیش، برای سرقفلی به صاحب ملک پرداخت می شود از این رو مستاجری که مالک سرقفلی شده می تواند از مزایای آن استفاده کند.

درحالی که حق کسب، پیشه یا تجارت در صورت داشتن حسن شهرت، جمع آوری مشتری و رونق کسبی، برای مستاجر ملک تجاری به خاطر تلاش خودش ایجاد می شود و مالک نسبت به آن هیچ حقی ندارد.

تفاوت حق سرقفلی و حق کسب، پیشه یا تجارت

با توجه به تعاریف بالا اولین تفاوت این دو حق این است که سرقفلی در هنگام عقد اجاره از مالک خریداری می شود درحالی که حق کسب، پیشه یا تجارت در اثر فعالیت تجاری مستاجر به خاطر شهرت و رونق اقتصادی کار او ایجاد می شود.

مبلغ حق سرقفلی براساس موقعیت ملک، کیفیت و تجهیزات ملک و محل آن توسط مالک تعیین می شود. در حالیکه مبلغ حق کسب، پیشه یا تجارت با توجه به نظر کارشناس توسط دادگاه معین می شود

فقها حق کسب، پیشه یا تجارت را شرعی ندانسته و از نظر شرعی فقط حق سرقفلی را پذیرفته اند.

مستاجر به علت داشتن حق سرقفلی می تواند هر سال مدت اجاره اش را با اجاره بها متعارف تمدید کند و مالک به جز در موارد خاص نمی تواند تخلیه ملک را تقاضا کند اما مستاجر می تواند با گذشتن از حق خود و دریافت مبلغ سرقفلی ملک را تخلیه کند. در صورتی که طبق عقد اجاره حق انتقال به غیر مال مستاجره از مستاجر سلب نشده باشد او می تواند ملک مستاجره را اجاره دهد.

سرقفلی فقط مختص املاکی است که ذاتا تجاری باشند. اگر مالکی، ملک مسکونی خود را برای تجارت اجاره دهد و مبلغی تحت عنوان سرقفلی دریافت کند این اجاره باطل بوده و مبلغ باید به مستاجر پس داده شود. در این مورد اگر خود مستاجر هم بخواهد ملک را اجاره دهد نمی تواند سرقفلی دریافت کند.

در مورد حق کسب، پیشه یا تجارت باید گفت که مستاجر در اجاره کردن این ملک نسبت به دیگران مقدم بوده و مالک باید ملک را اول از همه به او اجاره دهد و حتی اگر مستاجر قصد تخلیه ملک را داشته باشد می تواند یا با رضایت مالک یا به حکم دادگاه، حق خود نسبت به ملک را به غیر منتقل کند.

مستاجر اگر حق انتقال به غیر ملک اجاره ای را داشته باشد می تواند آن را برای انجام همان شغل یا شغل مشابه آن، اجاره دهد ولی اگر این حق ضمن عقد نامه از او سلب شده باشد حق اجاره دادن ملک را ندارد.

اگر در اجاره نامه حق انتقال به غیر از مستاجر سلب شده باشد و مالک رضایت به انتقال عین مستاجره به غیر را ندهد، باید حق کسب، پیشه یا تجارت مستاجر را بپردازد. حال اگر مالک نه حاضر به پرداخت حق کسب، پیشه یا تجارت شد نه اجازه داد که مستاجر ملک را منتقل کند، مستاجر به دادگاه رجوع کرده و از دادگاه حکم انتقال عین مستاجره را دریافت می کند. از زمان رای دادگاه مستاجر 6 ماه فرصت دارد که طبق آن رای خانه را با سند رسمی منتقل کند در غیر این صورت حکم بعد از 6 ماه باطل می شود.

مستاجری که با رضایت مالک یا به حکم دادگاه، مورد اجاره را به غیر منتقل می کند می تواند از مستاجر دوم حق کسب، پیشه یا تجارت را دریافت کند. مستاجر دوم قائم مقام مستاجر اول محسوب شده و از تمام اختیارات و حقوق متعلق به او برخوردار می باشد.

اگر در اجاره نامه حق انتقال به غیر از مستاجر سلب شده باشد با این وجود او ملک را به دیگری اجاره دهد موجر (مالک) می تواند با مراجعه به دادگاه علیه متصرف یا مستاجر حکم تخلیه بگیرد. و باید نصف حق کسب، پیشه یا تجارت را به کسی که حکم علیه او اجرا می شود (مستاجر یا متصرف) پرداخت کند.

اگر مستاجر اول مبلغی را تحت عنوان حق کسب، پیشه یا تجارت از مستاجر دوم دریافت کرده باشد مالک اصلی ملک باید نصف حق کسب، پیشه یا تجارت را به مستاجر دوم پرداخت کند.