تفاوت خلع ید و تصرف عدوانی

دعاوی مالکیت از جمله دعاوی هستند که در آن شخص خواهان می خواهد رابطه خود و آن ملک یا شی را اثبات کند و برای این منظور دلایل خود را دارد.

در دعوی تصرف عدوانی خواهان قصد دارد بدون اثبات مالکیت، با اثبات سابقه تصرف خود و عدم رضایت از تصرف فعلی، ملک را پس بگیرد در حالیکه در دعوی خلع ید، خواهان با سند مالکیت و اثبات مالکیت خود، حکم تخلیه ملک را از دادگاه می گیرد.

دعوای خلع ید چیست؟

در دعوی خلع ید بین متصرف و مالک هیچ قراردادی وجود ندارد، شخص متصرف بدون اذن و اجازه مالک، ملک او را تصرف کرده است. حال مالک به استناد سند مالکیت علیه او اقامه دعوی کرده و درخواست خلع ید را مطرح می کند.

در گذشته این دعوی در دادگاه محل وقوع ملک اقامه می شد اما امروزه این دعوی در شورا حل اختلاف محل وقوع ملک اقامه می شود.

مالک به شورا حل اختلاف رجوع کرده، داخواستی علیه متصرف (غاصب) با موضوع خلع ید مطرح می کند.

اگر مالک سند مالکیتی برای اثبات مالکیت خود در اختیار نداشته باشد، باید ابتدا به دادگاه محل وقوع ملک مراجعه کرده و دعوی اثبات مالکیت مطرح کند، پس از اینکه دادگاه حکم مالکیت شخص را صادر کرد، سپس شخص با استناد به آن حکم می تواند در شورا حل اختلاف اقامه دعوی کند.

مثال دعوی خلع ید این است که فرضا شخصی دو سال به مسافرت می رود یا از شهری مهاجرت می کند پس از دو سال که بر میگردد متوجه می شود که مغازه یا خانه وی توسط شخصی تصرف شده است.

دعوای تصرف عدوانی

تصرف عدوانی دعویی است که در آن بیشتر از سند مالکیت سابقه تصرف اهمیت دارد، و متصرف سابق حتی اگر مالک هم نباشد می تواند با استناد به سابقه تصرف خود در دادگاه علیه متصرف فعلی اقامه دعوی کند.

مثلا شخصی در ملکی نگهبان، مستاجر یا مستخدم اگر شخص دیگری آن ملک را به زور و با قهر و غلبه تصرف کند، این اشخاص با استناد به سابقه تصرف خود بدون نیاز به اثبات مالکیت و سند مالکیت می توانند دعوی تصرف عدوانی اقامه کنند.

حتی اگر مالک با قهر و غلبه ملک را از تصرف مستاجر خارج کند، مستاجر می تواند دعوی تصرف عدوانی اقامه کند، در واقع قانون گذار با این حکم از مستاجر حمایت کرده و تصرف او را به رسمیت شناخته است.

مالک باید برای خارج کردن تصرف از دست مستاجر دعوی تخلیه ید اقامه کند.

تخلیه ید چیست؟

دعوی تخلیه ید دعوی است که بین مالک و مستاجر اتفاق می افتد، مستاجر در زمان پایان قرارداد بدون آن که قرارداد تمدید شود ملک را تخلیه نمی کند در این شرایط مالک علیه مستاجر دعوی تخلیه ید اقامه می کند.

اعتراض به دعوی تصرف عدوانی و خلع ید

هر دو این دعاوی قابل اعتراض و تجدید نظر هستند، در صورتی که دعوی در دادگاه مطرح شده باشد، مرجع تجدید نظر آن دادگاه تجدید نظر استان و در صورتی که در شورا حل اختلاف دعوی مطرح شده باشد، مرجع تجدید نظر آن دادگاه عمومی است.

دعوی تصرف عدوانی مالی است یا غیر مالی

دعوی تصرف عدوانی، مزاحمت و ممانعت از حق دعوی غیر مالی است اما دعوی خلع ید یک دعوی مالی محسوب شده و پرداخت هزینه دادرسی آن مطابق ارزش معاملاتی ملک محاسبه می شود.

خلع ید از ملک مشاع

ملک مشاع ملکی است که چند نفر به صورت شراکتی مالک آن محسوب شده و در جز جز مال با هم شریک هستند. تصرف در ملک مشاع نیازمند اذن تمام شرکا است.

حال هر شخصی بدون اذن شرکا دیگر در ملک مشاع تصرفاتی انجام دهد، باقی شرکا یا یکی از آنها می توانند علیه متصرف دعوی خلع ید اقامه کنند.

اجرا حکم خلع ید

وقتی دادگاه حکم به خلع ید صادر می کند، این حکم زمانی اجرا می شود که قطعی شده باشد، یعنی یا نسبت به حکم درخواست تجدید نظر شده و دادگاه تجدید نظر حکم صادر کرده باشد یا نسبت به رای درخواست تجدید نظر نشده و مهلت تجدید نظر خواهی نیز تمام شده باشد.

در هر صورت در زمان قطعیت حکم، کسی که حکم به نفع او صادر شده باید درخواست اجرا حکم را مطرح کند تا حکم اجرا شود.

اگر این حکم نسبت به ملک مشاع صادر شود، متصرفی که حکم علیه او صادر شده از ملک اخراج می شود، اما شخصی هم که حکم به نفع او صادر شده است نمی تواند در ملک تصرف کند زیرا ملک مشاع بوده و تصرف در آن نیازمند اذن تمام شرکا است.