تعریف ورشکستگی و انواع آن + نمونه دادخواست

تعریف ورشکستگی

ورشکستگی حالتی است که در آن تاجر توانایی پرداخت دیون خود را ندارد. به عبارت دیگر زمانی که بدهی های تاجر از دارایی های او بیشتر باشد در اصطلاح می گویند که او ورشکسته شده است. اگر تاجری که نمی تواند دیون خود را بپردازد فوت کند، تا یک سال پس از فوت او نیز امکان صدور حکم ورشکستگی وجود دارد.

شرایط ورشکستگی

فقط تجار و شرکت های تجاری دچار ورشکستگی می شوند و افراد عادی ورشکسته نخواهند شد.

داشتن اهلیت قانونی و لازم برای انجام تجارت. اگر شخصی که اهلیت لازم برای انجام فعالیت تجاری را ندارد، فعالیت تجاری انجام دهد ورشکسته محسوب نخواهد شد.

دیون پرداخت نشده مربوط به معاملات تجاری باشد. به عبارت دیگر اگر تاجر بدهی خود را که مربوط به یک معامله غیر تجاری است پرداخت نکند ورشکسته نخواهد شد مگر نپرداختن این بدهی باعث اختلال در امور تجاری او شود.

نپرداختن بدهی های تاجر در صورتی باعث ورشکستگی او می شود که تاجر یا شرکت تجاری توانایی پرداخت بدهی ها را نداشته باشد.

لزوما ورشکستگی تاجر به خاطر کم بودن دارایی او نسبت به بدهی هایش نیست ممکن است اموال تاجر در رهن بوده و او نتواند بدهی هایش را پرداخت کند در نتیجه ورشکسته شود.

انواع ورشکستگی

ورشکستگی عادی: این ورشکستگی زمانی اتفاق می افتد که تاجر بدون آن که مرتکب تقصیر یا تقلب شود به علت عوامل یا حوادث خارجی دچار ورشکستگی شود.

ورشکستگی به تقصیر: ورشکستگی به تقصیر به علت تقصیر و خطا خود تاجر رخ داده و از جمله جرائم غیر عمدی محسوب می شود.

ورشکستگی به تقلب: طبق قانون تجارت اگر تاجری دفاتر تجاری خود را از بین ببرد، بخشی از دارایی خود را پنهان کند یا با معاملات صوری اموال خود را به دیگری واگذار کند، همچنین تاجری که خود را به وسیله اسناد و مدارکی به دروغ ورشکسته معرفی کند ورشکسته به تقلب محسوب شده و برای او مجازات در نظر گرفته می شود.

عواقب حکم ورشکستگی

تاجر نمی تواند در اموال خود مداخله یا تصرفی انجام دهد.

تاجر از دخالت در دعاوی مطرح شده علیه خود منع می شود.

پس از اعلام ورشکستگی دیون موجل (زماندار) ورشکسته، حال می شود.

معاملاتی را که تاجر قبل از اعلام ورشکستگی انجام داده است همگی باطل اعلام می شوند.

تمام طلب های تاجر یا شرکت تجاری از بدهکاران آنها وصول می شود.

تاجر از برخی از حقوق سیاسی و اجتماعی محروم می شود.

تجاری که با تقصیر یا تقلب ورشکسته شده اند به مجازات مقرر در قانون محکوم می شوند.

مراحل اعلام ورشکستگی

برای رسیدگی به موضوع ورشکستگی لازم است که دادخواست ورشکستگی به دادگاه تقدیم شود. این دادخواست هم از طرف خود تاجر، هم از طرف طلبکاران وی و هم از طرف دادستان قابل طرح است.

اگر خود تاجر قصد اعلام ورشکستگی را داشته باشد طبق قانون از زمان توقف در پرداخت دیون، 3 روز برای اعلام ورشکستگی فرصت دارد. اگر تاجر این مهلت 3 روز را رعایت نکند، ممکن است ورشکسته به تقصیر اعلام شود.

دادگاه موضوع را به کارشناس ارجاع می دهد تا کارشناس با بررسی دفاتر تجاری تاجر و فعالیت های اقتصادی او نظر خود را درباره توقف و ورشکستگی تاجر اعلام کند. دادگاه بر اساس نظر کارشناس حکم لازم را صادر می کند.

دادگاه ضمن حکم صادره باید تاریخ توقف تاجر را نیز مشخص کند. اگر تاریخ توقف تاجر مشخص نشده بود تاریخ توقف تاجر همان تاریخ صدور حکم در نظر گرفته می شود.

فایده تعیین تاریخ توقف این است که تمام یا برخی از معاملات تاجر از زمان تاریخ توقف که به ضرر طلبکاران باشد، باطل اعلام می شود.

همچنین دادگاه ضمن حکم ورشکستگی باید یک نفر را به عنوان مدیر تصفیه و یک نفر را به عنوان ناظر معین کند مگر رسیدگی به امور تصفیه تاجر یا شرکت تجاری به عهده اداره تصفیه باشد.

علاوه بر آن دادگاه باید تمام متعلقات تاجر یا شرکت تجاری از قبیل انبارها، اسناد، حساب بانکی را مهر و موم کند.

اگر طبق رای کارشناس تاجر با تقصیر یا تقلب ورشکسته شده باشد، به مجازات مندرج در قانون مجازات اسلامی محکوم می شود.

پس از صدور حکم ورشکستگی تاجر به مدت 10 روز و سایر افراد در صورتی که در ایران اقامت داشته باشند به مدت یک ماه و در صورتی که مقیم خارج باشند به مدت دو ماه فرصت دارند به این رای اعتراض کنند.

 مجازات ورشکسته به تقصیر و تقلب

کسی که به تقصیر ورشکسته شده است به مجازات حبس تعزیری از 6 ماه تا 2 سال محکوم می شود. همچنین طبق ماده 111 لایحه قانون تجارت مجازات تبعی نیز به همراه دارد.

رسیدگی به ورشکستگی به تقصیر و تقلب در صلاحیت دادگاه عمومی محل اقامت تاجر (شرکت تجاری) است.

موارد مندرج در حکم تصفیه

تاریخ توقف تاجر ورشکسته

تعیین عضو ناظر

تعیین مدیر تصفیه

دستور انجام مهر و موم (در مهر و موم کلیه اموال و دفاتر تاجر یا شرکت تجاری مهر و موم می شوند.)

صدور قرار بازداشت. تاجر ورشکسته باید ظرف 3 روز از زمان نپرداختن دیون و تعهدات خود توقف خود را در دفتر دادگاه عمومی اعلام کرده و سپس صورت حساب تمام دارایی ها، قروض و طلب های خود را به دفتر دادگاه تقدیم کند در غیر این صورت مرتکب تخلف شده و بازداشت می شود اعم از اینکه خود تاجر یا مدیر شرکت تجاری باشد.

تعیین مدیر تصفیه

دادگاه ظرف 5 روز از زمان صدور حکم ورشکستگی باید شخصی را به عنوان مدیر تصفیه تعیین کند تا او به عنوان نماینده تاجر به حساب های تاجر رسیدگی کرده، دیون او را پرداخت و طلب او را وصول کند.

همچنین مدیر تصفیه می تواند از طرف تاجر اقدام به انعقاد معامله کند یا تعهدات تاجر را به جای آورد.

در مورد شرکت های تجاری، توقف، ورشکستگی و تصفیه آنها باید در دفاتر ثبت شرکت ها ثبت شود.

دادخواست ورشکستگی در دادگاهی قابل طرح است که شرکت تجاری در حوزه آن واقع شده است.

حکم ورشکستگی موقت بوده و قابل اعتراض و تجدید نظر خواهی می باشد.

ورشکستگی شرکت و شرکا شرکت تجاری

ورشکستگی شرکا معمولا تاثیری در ورشکستگی شرکت ندارد. اما ممکن است ورشکستگی شرکا در شرکت های نسبی یا تضامنی موجب انحلال شرکت شود. مثلا شریکی ورشکسته شده و طلبکاران وی حق الشرکه او را از شرکت تقاضا می کنند در این شرایط یا سایر شرکا حق الشرکه را پرداخت کرده و شرکت را حفظ می کنند یا شرکت را منحل کرده و سهم شریک ورشکسته را می پردازند.

اما ورشکستگی شرکت در مواردی باعث ورشکستگی شرکا خواهد شد. یکی از این موارد مربوط به شرکت های تضامنی است، گاهی ممکن است شرکت تضامنی ورشکسته شده و دارایی او کافی برای پرداخت دیون شرکت نباشد در این زمان طلبکاران به شرکا رجوع می کنند اگر شرکا نیز توانایی پرداخت دیون شرکت را نداشته باشند ورشکسته خواهند شد.