ثبت اختراع، گامی حیاتی در حمایت از نوآوری و خلاقیت افراد محسوب می‌شود و به مخترعان این امکان را می‌دهد تا از ایده‌های خود در برابر سوء استفاده دیگران محافظت کنند. در ایران، ثبت اختراع بر اساس قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری مصوب سال 1382 و همچنین کنوانسیون‌های مرتبط بین‌المللی انجام می‌شود.
ویژگی‌های اختراع قابل ثبت: واکاوی دقیق معیارهای نوآوری
طبق قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری ایران، اختراع قابل ثبت باید واجد سه ویژگی اساسی باشد که در ادامه به تفصیل به بررسی هر یک می‌پردازیم:
1. جدید بودن: تمایز اختراع از دانش موجود
اختراع باید در هیچ کجای دنیا، حتی به صورت شفاهی یا کتبی، قبل از تاریخ تسلیم اظهارنامه ثبت اختراع، به طور آشکار و علنی معرفی نشده باشد. این معیار به منظور حفاظت از ایده‌های اصیل و جلوگیری از ثبت اختراعاتی که قبلاً در دسترس عموم قرار گرفته‌اند، وضع شده است.
2. گام ابتکاری: عبور از سطح دانش متعارف
اختراع باید برای فردی با تخصص متوسط در آن زمینه، غیرمنتظره و غیرقابل پیش‌بینی باشد. این معیار به منظور تضمین وجود عنصر خلاقیت و نوآوری در اختراع وضع شده است و اختراعاتی را که صرفاً حاصل دانش و مهارت عادی هستند، از قلمرو ثبت اختراع خارج می‌کند.
3. کاربرد صنعتی: قابلیت پیاده‌سازی در فرآیندهای تولیدی یا خدماتی
اختراع باید در هر نوع صنعتی، از جمله کشاورزی، صنایع دستی و خدمات قابل استفاده باشد. این معیار به منظور حصول اطمینان از اینکه اختراع دارای کاربرد عملی و قابل پیاده‌سازی در فرآیندهای تولیدی یا خدماتی است، وضع شده است.
انواع اختراعات قابل ثبت: دسته‌بندی اختراعات بر اساس ماهیت
قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری ایران، دو نوع اختراع را برای ثبت به رسمیت می‌شناسد:
1. اختراع محصول
اختراع محصول به یک محصول جدید و ابتکاری مانند یک دستگاه، ماده یا ترکیب جدید اشاره دارد.
می‌تواند شامل محصولاتی مانند ماشین‌آلات، ابزارها، مواد شیمیایی، داروها، لوازم آرایشی و بهداشتی، و غیره باشد.
2. اختراع فرایند
اختراع فرآیند به یک روش جدید و ابتکاری برای انجام یک کار مانند یک روش جدید تولید یا فرآوری اشاره دارد.
می‌تواند شامل روش‌هایی برای تولید محصولات، فرآوری مواد، ارائه خدمات، و غیره باشد.
شرایط اضافی برای ثبت برخی از اختراعات: الزامات خاص برای حوزه‌های حساس
علاوه بر شرایط عمومی ذکر شده، برخی از اختراعات برای ثبت شدن نیاز به شرایط اضافی دارند که در ادامه به بررسی آنها می‌پردازیم:
اختراعات مربوط به روش‌های درمانی، تشخیصی و جراحی: این اختراعات باید قبل از ثبت، به تأیید مراجع ذیصلاح مانند وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برسند.
اختراعات مربوط به مواد غذایی: این اختراعات باید قبل از ثبت، به تأیید مراجع ذیصلاح مانند سازمان غذا و دارو برسند.
اختراعات مربوط به فرآیندهای زیستی: این اختراعات باید قبل از ثبت، به تأیید مراجع ذیصلاح مانند سازمان حفاظت محیط زیست برسند.
نویسنده: محمد مهدی فتاحیان
