نحوه توقیف اموال منقول و غیر منقول؛ چه اموالی قابل توقیف هستند؟

توقیف اموال محکوم علیه به معنای بازداشت دارایی شخصی است که حکم به ضرر او صادر شده است.

معمولا بازداشت اموال در روابط بدهکار و طلبکار اتفاق می افتد، به عبارت دیگر زمانی که بدهکار بدهی خود را در موعد مقرر نپردازد، طلبکار برای وصول طلب خود درخواست توقیف اموال وی را مطرح کرده و با فروش مال توقیف شده طلب خود را بدست می آورد.

در صورت توقیف اموال بدهکار از فروش، انتقال یا حتی بخشش مال توقیف شده نیز محروم می شود. گاهی توقیف اموال مانع دسترسی فیزیکی به مال توقیف شده نیز می شود به این صورت که اتومبیل شخص به علت بدهی توقیف و به پارکینگ برده شود.

توقیف اموال مهریه و چک برگشتی

چون مهریه و چک دارای سند لازم الاجرا است شخص طلبکار برای توقیف اموال بدهکار به استناد چک یا سند ازدواج می تواند از طریق اداره اجرا ثبت اسناد و املاک اقدام کند.

برای مطالبه چک از این طریق حتما باید چک را برگشت زده و گواهی عدم پرداخت آن را از بانک دریافت کنید.

برای مطالبه مهریه نیز باید توجه کنید که اگر مهریه سکه طلا باشد باید به دفتر ازدواج و طلاقی که عقد در آن واقع شده است رجوع کنید.

پس از مطالبه طلب توسط طلبکار، اداره ثبت به بدهکار اخطار می دهد که ظرف 10 روز بدهی خود را پرداخت کند، در غیر این صورت یعنی در صورتی که بدهکار در طول این 10 روز بدهی خود را نپردازد، اداره ثبت به طلبکار 3 روز مهلت می دهد که اموالی را از بدهکار معرفی کند.

در صورتی که طلبکار اموالی را از بدهکار معرفی کند اداره ثبت اموال مذکور را توقیف و از طریق فروش آنها طلب طلبکار را پرداخت می کند.

توجه داشته باشید که حقوق شخص هم قابل توقیف است. اگر شخص بدهکار افراد واجب النفقه ای داشته باشد یک چهارم و اگر نداشته باشد یک سوم حقوق وی قابل توقیف است.

توقیف اموال از طریق دادگاه

برای آن دسته از طلبهایی که سند لازم الاجرا ندارند، مثل طلب ناشی از یک سند عادی، برات یا سفته، طلبکار می تواند از طریق دادگاه ابتدا دادخواست مطالبه طلب را اقامه کرده و طلب خود را اثبات کند، سپس در صورتی که دادگاه رای را به نفع او صادر کرد، می تواند در اجرا احکام درخواست اجرا رای را مطرح کند تا رای اجرا شود.

اجرا احکام اجراییه را به محکوم علیه ابلاغ کرده و او 10 روز فرصت دارد مالی را برای پرداخت بدهی خود به اجرا احکام معرفی کند.

محکوم له می تواند قبل از این 10 روز مالی از اموال محکوم علیه را برای توقیف به دادگاه معرفی کند. به این نوع توقیف، توقیف تامینی یا احتیاطی گویند.

همچنین محکوم له می تواند منتظر مانده و اگر محکوم علیه مالی را معرفی نکرد، مالی از محکوم علیه را به اجرا احکام برای توقیف معرفی کند. به این توقیف، توقیف اجرایی گویند.

البته طلبکار می تواند قبل از اقامه دعوا یا در جریان رسیدگی به دعوا در خواست تامین خواسته بدهد و اموالی از بدهکار را توقیف کند تا اگر رای به نفع او صادر شد فورا از اموال توقیف شده طلبش وصول شود.

اموال منقول و غیر منقول

اموال منقول اموالی است که میتوان آنها را به راحتی جا به جا کرد بدون آنکه به خود مال یا محل قرارگیری آن آسیب وارد شود. مثل خودرو، کتاب.

اموال غیر منقول اموالی است که نمی توان آن را جا به جا کرد چرا که در اثر جا به جایی مال یا محل استقرار آن آسیب خواهند دید. مثل زمین، خانه.

توقیف اموال منقول

طبق اصل هر آنچه از اموال منقول که در منزل یا محل کار محکوم علیه است متعلق به او بوده و قابل توقیف خواهد بود. اگر محکوم علیه مدعی شود که این اموال متعلق به او نیست باید این موضوع را در دادگاه اثبات کند.

اگر محکوم علیه با همسر خود در یک منزل زندگی کند اموال او به سه دسته تقسیم می شود.

دسته اول: اموالی که متعلق به زن بوده و فقط او از آنها استفاده می کند مثل طلا، جواهرات. اگر شخصی مدعی شود این اموال به زن تعلق ندارد باید ادعا خود را اثبات کند.

دسته دوم: اموالی است که متعلق به مرد بوده و فقط مرد از آن استفاده می کند. در صورتی که مرد مدعی شود این اموال به شخص دیگری تعلق دارد باید موضوع را اثبات کند.

دسته سوم: اموالی که هم مرد و هم زن از آنها استفاده می کنند و مشترک بین هر دو آنها است.

با توجه به دسته بندی های گفته شده اموال در منزل زن و شوهر براساس نوع مال و جنسیت آن قابل توقیف می باشند.

اگر مالی که محکوم له برای توقیف معرفی کرده متعلق به شخص دیگری غیر از محکوم علیه باشد، دادگاه نمی تواند آن را توقیف کند.

در نهایت در زمان توقیف اموال منقول، شخص دادورز صورتی از اموال منقول تهیه و ارزش آنها را مشخص می کند.

معمولا اموال منقول در همان محل نگهداری می شوند مگر به علت ضروری لازم باشد این اموال به محل دیگری انتقال یابند.

توقیف اموال غیر منقول

توقیف اموال غیر منقول با توجه به وضعیت ثبت آن متفاوت است.

توقیف اموال غیر منقول ثبت شده

اگر شخص محکوم علیه دارای مال غیر منقول ثبت شده باشد، محکوم له می تواند به اداره ثبت محل وقوع ملک مراجعه کرده و در خواست بازداشت این مال را مطرح کند.

اداره ثبت مال مذکور را بازداشت کرده و مراتب را به مامورین اجرا احکام اطلاع می دهد.

اما اگر مال مذکور به نام شخصی غیر از محکوم علیه باشد، اداره ثبت مال را بازداشت نمی کند و موضوع را به مامورین اجرا احکام ازاطلاع می دهد تا به حقوق دیگران خسارتی وارد نشود.

توقیف اموال غیر منقول ثبت نشده

برخی از اموال غیر منقول در مکان هایی از کشورمان هیچوقت در اداره ثبت، ثبت نشده اند. حال اگر تصمیم به توقیف اینگونه اموال داشته باشیم برای اثبات مالکیت بدهکار یا باید او در آن مکان تصرف مالکانه داشته (فرضا سال ها در آن مکان ساکن است) یا طبق حکم دادگاه آن ملک متعلق به بدهکار باشد.

در این صورت اگر دادگاه مالکیت بدهکار را تشخیص دهد مال او را به نفع طلبکار توقیف می کند.

توقیف عواید مال غیر منقول

ممکن است مال غیر منقول دارای عواید بوده و عواید یک سال آن برای پرداخت بدهی محکوم له کافی باشد، در این صورت اگر محکوم علیه رضایت دهد فقط عواید مال غیر منقول توقیف می شود.

در نهایت شخص دادورز از اموال غیر منقول توقیف شده صورت برداری کرده و ارزش آنها را مشخص می کند.

پس از صورت برداری و تعیین ارزش مال غیر منقول، این مال همچنان در تصرف مالک آن (محکوم علیه) باقی می ماند.

اگر عواید مال غیر منقول توقیف شود، این عواید برای نگهداری به شخصی که برای هر دو طرف معتمد است یا شخصی که دادورز تعیین می کند سپرده می شود و در صورتی که عواید وجه نقد باشد به مسئولین اجرا احکام داده خواهد شد.

مستثنیات دین

برخی از اموال شخص بدهکار به عنوان مستثنیات دین شناخته شده و قابل توقیف نیستند. این اموال عبارت اند از:

منزل مسکونی که در شان محکوم علیه در حالت اعسار او باشد.

اثاثیه مورد نیاز شخص که برای زندگی او و افراد تحت تکفلش الزامی است.

آذوقه مورد نیاز وی و افراد تحت تکفلش.

کتاب ها، ابزار و وسایلی که برای اهل علم و تحقیقات لازم است.

وسایل و ابزار کار پیشه وران، کشاورزان و کسبه که برای امرار معاش آنها لازم است.

تلفن مورد نیاز مدیون

مبلغ پول پیش عقد اجاره

هزینه توقیف اموال

اگر خواسته شما مال باشد 3.5% از مبلغ یا ارزش آن را باید به عنوان هزینه دادرسی به دادگاه پرداخت کنید.

توقیف مال به اندازه دعوا غیر مالی هزینه دارد. منتهی برای توقیف مال باید مبلغی به عنوان تامین برای جبران خسارات احتمالی به دادگاه سپرده شود.

اگر رای به نفع طلبکار صادر شود مبلغ مذکور به طلبکار برگردانده می شود.

رفع توقیف اموال

اگر طلبکار مالی از اموال بدهکار را توقیف کند، او می تواند در موارد زیر درخواست رفع توقیف اموال را مطرح کند.

در صورتی که مال در تصرف ثالث باشد و ثالث مدعی مالکیت آن شود یا ادعا کند مال متعلق به شخصی غیر از محکوم علیه است.

در صورتی که به حکم ورشکستگی یا تاریخ توقف اعتراض شود.

در صورتی که مال توقیف شده از مستثنیات دین باشد.

در صورتی که طلبکار قبل از اقامه دعوا در خواست تامین خواسته کند و اموال بدهکار توقیف شود، سپس ظرف 10 روز از این درخواست دعوی اصلی را اقامه نکند.

در صورتی که سند رسمی که به واسطه آن درخواست تامین مطرح شده است جعلی باشد.

در صورتی که بدهی بدهکار موجل (مدت دار) یا معلق (مشروط) باشد.

در صورتی که مال توقیف شده تلف شود.

پرداخت دین توسط بدهکار.

اعتراض شخص ثالث به حکم توقیف در صورتی که این حکم به حقوق او ضرر وارد کرده باشد.

در صورتی که با درخواست بدهکار و رضایت طلبکار موضوع توقیف تغییر کند.

اگر اجراییه و توقیف مال توسط اداره ثبت صادر شود در موارد ذیل می توان نسبت به آن اعتراض کرد.

در صورتی که شخص بدهکار مدعی پرداخت مبلغی بدهی باشد.

در صورتی که شخص بدهکار سند لازم الاجرا استنادی طلبکار را جعلی بداند.

در صورتی که شخص ثالثی ادعا کند مالک مال توقیف شده است.

در صورتی که محکوم له (طلبکار) مال دیگری را برای توقیف معرفی کند.